Kolbasa və sosislərin tərkibinə karton vurulur? – RƏSMİ AÇIQLAMA

Son günlər sosial şəbəkələrdə istər ölkəmizdə istehsal olunan, istərsə də idxal edilən kolbasa və sosiskal məhsullarının tərkibinə müxtəlif məqsədlərlə taxta kəpəyi (apilka) və karton qatılması ilə bağlı iddialar irəli sürülüb. Bəzi istifadəçilər öz yaxınlarının belə müəssisələrdə işlədiyini və məhsulların tərkibinə bu cür qatqılar əlavə etməsini  bildirilən rəylər yazıb.

Öz növbəmizdə mövzu ilə əlaqədar mütəxəssislərə və bu məsələyə nəzarət edən aidiyyəti quruma üz tutduq.

Məsələ ilə bağlı qida eksperti Məhsəti Hüseynova Avtosfer.az-a açıqlamasında kolbasa və sosiskalar işlənmiş ət məhsulları olduğu, həmçinin zülal tərkibli bir çox konservantlardan və əlavə maddələrdən istifadə edildiyi üçün bu məhsulları alarkən yalnız keyfiyyətli və mənşəyi bəlli olan etibarlı istehsalçıların məhsullarından istifadə etmək vacib olduğunu bildirib:

“İlk vaxtlarda delikates məhsul kimi istifadə olunsa da bu gün, demək olar ki, əksər insanlar bu qidaları hər gün istənilən saatda və miqdarı tənzimləmədən qəbul edirlər. Əsas məsələ burada məhsulun keyfiyyəti olsa da uzun müddət saxlanması üçün istifadə olunan kimyəvi qatqı maddələri və konservantların insan sağlamlığına zərər verə biləcəyidir. Bu maddələr ümumilikdə immun sisteminin zəifləməsində əsas rol oynayan amillərdən biridir. Hazırda satışda olan kolbasaların bir çoxu ilə bağlı müəyyən şikayətlər olsa da qəbul edildikdən sonra insanlarda sağlamlıq problemləri yaranmasına baxmayaraq, bu məhsullardan istifadə hələ də davam edir. Unutmaq olmaz ki, qiymət hər zaman keyfiyyətin göstəricisi deyil, xüsusilə də kolbasa kimi məhsullarda ucuz qiymət şübhəli keyfiyyətə işarə ola bilər. Çünki kolbasanın ən azı 70%-i ətdən ibarət olmalıdır və bu zaman istifadə olunan heyvan ətinin cari qiyməti nəzərə alınaraq məhsulun qiyməti müəyyənləşdirilməlidir. Bəzi ucuz kolbasalar isə mənşəyi bəlli olmayan və heyvan ətinin yalnız yeyilə bilən hissələri ilə deyil, həm də qeyri-yeyilən hissələri, o cümlədən qığırdaq və iç orqanlar ilə hazırlanır. Bu cür məhsulların satışında bəzən istehlakçılar aldanır. Həmçinin, dadın yaxşılaşdırılması və məhsulun uzun müddət saxlanılması üçün sintetik dadlandırıcılar və konservantlar, məsələn, monosodium qlutamat (MSG) kimi maddələrdən istifadə edilir. Bu maddələr həm məhsulun dadını yaxşılaşdırır, həm də asılılıq yarada bilər, nəticədə istehlakçılar davamlı olaraq bu məhsuldan istifadə etməyə meylli olurlar.

Qida eksperti qeyd edib ki, kolbasa alarkən istehsalçı şirkət haqqında ətraflı məlumatın, o cümlədən ünvan, əlaqə nömrəsi, e-mail ünvanı, tərkibi və qidalanma dəyəri ilə bağlı məlumatların məhsul üzərində qeyd olunması vacibdir.

“Həmçinin istehsal tarixi və son istifadə müddəti də açıq şəkildə göstərilməlidir. Kolbasa növünə görə qablaşmada fərqliliklər olsa da məhsulun elastikliyini qoruması və qabığının zədələnməməsi vacibdir. Açar zaman qabıqla ət  arasında yapışqanlıq, jeleyə bənzər maddə və ya maye olmamalıdır. Qoxusu xoş olmalı, əgər kəskin qoxu varsa, bu məhsulun keyfiyyətsiz olduğunu göstərir və belə hallarda ədviyyatlardan çox istifadə olunduğunu göstərir. İçində tünd ləkələr və ya digər qeyri-adi şəkillər olmamalıdır. Əlavə olaraq, açıldıqdan sonra kolbasa üzərində göstərildiyi kimi, son istifadə müddətində istifadə edilməli və qısa müddətdə bitirilməlidir. Gündəlik istifadə isə tövsiyə edilmir. Xüsusilə də 25 yaşa qədər olan insanlar üçün, orqanizmin inkişafı və immun sisteminin qorunması baxımından, bu cür məhsullardan uzaq durmaq daha yaxşıdır. Bu yaşda olan insanların orqanizmləri inkişaf etdiyinə görə, işlənmiş ət məhsullarının qəbulu onlara zərər verə bilər, çünki bu məhsullar orqanizmin ehtiyacı olan makro və mikroelementləri ödəyə bilməz”.

Azad İstehlakçılar Birliyinin sədri Eyyub Hüseynov saytımıza deyib ki, 28 illik fəaliyyətində birlik tərəfindən belə hallara rast gəlinməyib:

“Kolbasa məhsulları üzərində sümük, dırnaq, ip və sap kimi maddələrin çıxması ilə bağlı bəzi faktlar olsa da kardonun olması barədə heç bir məlumatımız yoxdur. Hazırda ən keyfiyyətsiz kolbasa istehsalçılarının belə bu cür maddələrdən istifadə etmədiyini deyə bilərik, çünki ciddi nəzarət tədbirləri mövcuddur. Çox hallarda, etiketsiz kolbasalar supermarketlərə daxil edilmir. Bu gün Azərbaycan bazarında apilika və kordon kolbasalar mövcud deyil. Ola bilsin ki, xarici ölkələrdə bu cür məhsullar istehsal olunub və həmin məhsullar bizim bazara daxil olmur. Lakin yerli istehsalda belə bir hal hələ ki, müşahidə olunmayıb”.

AQTA-nın mətbuat katibi İlkin Kərimov Avtosfer.az-a qeyd edib ki, Sovet dövrünün mifləri hələ də yayılmaqdadır. Bu cür söhbətləri isə müasir dövrdə diqqətlə araşdırmaq vacibdir. Yaxşı olar ki, kolbasa istehsal edən müəssisə ilə tanış olub və istehsal prosesini gözlə görmək daha münasib olar:

Kolbasa məmulatlarının istehsalının əsasını tərkib hissəsinin düzgün seçimi təşkil edir. Kolbasa istehsalında əsas ət məhsulları mal, dana və donuz əti olsa da, qoyun, quş və digər ət növlərindən, həmçinin müxtəlif qida qatqılarından, duz, şəkər, ədviyyatlardan da istifadə edilir.
Kolbasanın çəhrayı-qırmızı rəngdə olması istehsal prosesində xam məhsulların yekun məhsula qədər keçdiyi mərhələlərdə düzgün ardıcıllığa riayət edilməsindən xəbər verir. Qəhvəyi və ya bozumtul rəngin formalaşması isə məhsulun korlandığını və ya tezliklə korlanacağını göstərir. Hisə verilmiş kolbasaların rəngi isə ətin növü və istehsal zamanı texnoloji prosesdən asılıdır. Qeyd edək ki, məhsulda göy və ya yaşıl ləkələr nişastanın miqdarının çox olması ilə bağlıdır. Kolbasanın keyfiyyət göstəricilərindən biri də əsas tərkib komponentlərindən olan yağların rəngidir. Bunu kəsilmiş kolbasa məhsulunda daha aydın görmək olar. Keyfiyyətli məhsulda yağ ağ, keyfiyyətsiz məhsulda isə sarı rəng olur. 
Kolbasa məhsullarının qısa müddətdə istehlak edilməsi tövsiyə olunur. Lakin müasir qablaşdırma üsulları (məsələn, vakuum və ya qaz) məhsulun istehlak müddətini artırmaqla yanaşı, keyfiyyət və qidalılıq xüsusiyyətini qorumağa da imkan verir. Keyfiyyətli sosis, sardelka və südlü kolbasaların saxlanma müddəti 30 gün, hisə verilmiş kolbasaların saxlanma müddəti isə 3 aydır. Kolbasa və sosis məhsulları soyuducuda 0-12° C temperaturda saxlanmalıdır. Belə şəraitdə saxlandıqda məhsullar bir neçə ay təzə qalır. Kolbasa məmulatlarını polietilen torbalarda saxlamaq olmaz. Bu, məhsulların keyfiyyətini aşağı salaraq, onun dadının korlanmasına səbəb ola bilər. Kolbasa məmulatları qapaqlı konteynerlərdə və ya qida məhsulları üçün nəzərdə tutulmuş kağızlara bükülərək saxlanıla bilər. Kolbasa və sosis məhsullarının etiketindən onların tərkibi və təhlükəsizliyi, istehsal tarixi və istehlak müddəti, həmçinin saxlanma şəraiti haqqında məlumat əldə etmək mümkündür.
Ümumdünya Səhiyyə Təşkilatı (ÜST) kolbasa və sosis məhsullarının insan sağlamlığına zərərini nəzərə alaraq istehlakının sutka ərzində 50 qrama qədər azaldılmasını tövsiyə edir. Bunun başlıca səbəbi kimi kolbasa məmulatlarının çoxmərhələli kimyəvi emalı göstərilir.
Qeyd edək ki, nəzarət tədbirləri çərçivəsində  AQTA tərəfindən ölkə ərazisində fəaliyyət göstərən ticarət şəbəkələrindən kolbasa və sosiska məhsullarından nümunələr götürülərək, müayinə üçün Azərbaycan Qida Təhlükəsizliyi İnstitutunun müvafiq laboratoriyalarına təqdim olunur. Agentlik tərəfindən məhsulların təhlükəsizlik göstəriciləri ilə bağlı uyğunsuzluq aşkarlanan istehsalçı müəssisələrdə qanunvericiliyə uyğun yoxlamalar həyata keçirilir, həmin məhsulların satış şəbəkələrindən geri çağırılması, məhdudiyyətlərin tətbiqi, inzibati məsuliyyət və digər tədbirlər görülür.

Bununla yanaşı, AQTA istehlakçılara müraciət edir ki, satış şəbəkələrində keyfiyyət və təhlükəsizlik göstəricilərində uyğunsuzluq aşkarlandığı halda dərhal Agentliyin “1003 − Çağrı Mərkəzi”nə zəng edərək və ya “E-Qidam” mobil tətbiqi vasitəsilə asan şəkildə məlumat versinlər".

Fidan