Dünyanın səthində yeni çatlar meydana gəlib: Qarşısı alınmasa, 6-cı okean yarana bilər - ARAŞDIRMA

Yer səthində gözlənilməz dəyişikliklər baş verir. Şiddətli çatlar, coğrafiyanı kökündən dəyişdirərək qitələri parçalamaq potensialına malikdir.

Son illərdə aparılan elmi araşdırmalar dünyanın coğrafiyasında köklü dəyişikliklərin daha tez baş verəcəyini göstərir.

Avtosfer.az xəbər verir ki, Efiopiyanın Afar bölgəsində böyük bir çat əmələ gəlməsi Afrikanın yeni bir okeana çevrilməsinə səbəb ola bilər. Bu təbii proses bir neçə il əvvəl müşahidə olunsa da 2023-cü ilin sonunda aparılan yeni elmi araşdırmalar bu geoloji qırılmanın gözləniləndən xeyli tez baş verə biləcəyini ortaya qoyub.

Yeni Orleandakı Tulan Universitetinin geofiziki Sintiya Ebinqer qeyd edib ki, bu geoloji fasilənin müddəti təxminən bir milyon il, bəlkə də daha çox qısalən. Bu əhəmiyyətli inkişaf 2005-ci ildə üç tektonik plitə arasında baş verən bir sıra zəlzələlərlə başlayıb.

Tədqiqatın nəticələri göstərir ki, geoloji fasilənin müddətinin qısalması Afrikanın yeni bir okeana çevrilməsi prosesinin daha sürətli baş verə biləcəyini göstərir. Bu, həm regional, həm də qlobal miqyasda əhəmiyyətli geoloji dəyişikliklərə səbəb ola bilər.

Nubiya, Ərəbistan və Somalidə də bu proseslərin bənzərinin baş verəcəyi ehtimal edilir. Belə ki, plitələrinin qarşılıqlı təsiri nəticəsində milyonlarla il davam edən bu proses elm adamlarının kəşfləri ilə sürətlə irəliləyir və bölgədə geoloji dəyişikliklərin daha tez baş verəcəyi proqnozlaşdırılır.

Təxminən 60 kilometr uzunluğunda və 10 metr dərinliyində olan bu qırılma zaman keçdikcə dərinləşərək materik qabığının okean qabığına çevrilməsinə səbəb olur. Bununla belə, Tulane Universitetindən Cynthia Ebinger bu prosesin tamamilə yeni bir okean yaratmayacağını bildirir.

Ebinger bunun əvəzində "genişlənən Qırmızı dənizə" bənzər bir vəziyyətin yaranacağını ifadə etdi. Bu transformasiya bölgədəki geoloji quruluşun dəyişdiyini göstərsə də, elm adamları bu yeni formasiyanın mahiyyətini daha yaxşı başa düşmək üçün araşdırmalarını davam etdirirlər.

Ərəb plitəsi Afrika plitəsindən ildə təxminən 2,5 santimetr ayrılarkən, Nubiya və Somali plitələri hər il orta hesabla bir santimetr bir-birindən uzaqlaşır. Bu yavaş, lakin davamlı hərəkət bir neçə il ərzində qitənin ikiyə parçalanmasına gətirib çıxara bilər ki, bu da böyük miqdarda duzlu su buraxacaq. Alimlər bu geoloji dəyişikliklərin gələcəkdə necə formalaşacağını və bölgədəki ekosistemlərə təsirlərini maraqla araşdırırlar.

Bu, tədqiqat xatirələrin yenidən yazılmasının necə mümkün ola biləcəyini anlamaqda mühüm addım kimi qəbul edilir. Bu üsul yaddaşın yenidən qurulmasında və travmatik xatirələrin təsirinin azaldılmasında yeni üfüq aça bilər.

Eltac Zülfüqaroğlu