Cəbrayıla doğru irəliləyən Azərbaycan qoşunlarını mühasirəyə almaq cəhdi - “Lələtəpə”yə hücum

2020-ci il oktyabrın əvvəllərində, İkinci Qarabağ müharibəsinin şiddətlə davam etdiyi, Ermənistan ordusunun cəbhənin cənub istiqamətindəki müdafiə xəttinin çökdüyü haqda xəbərlərin gəldiyi bir vaxtda düşmən qüvvələri sonrakı döyuşlərin də gedişatına təsir edən uğursuz həmləyə cəhd etdi. Bu, Azərbaycan ordusunun 2016-cı ilin aprelində azad etdiyi “Lələtəpə” yüksəkliyini geri almaq cəhdi idi.

Sonradan Ermənistanda istefada olan generallar və müxalif siyasətçilər tərəfindən bu uğursuz əks-hücumun erməni tərəfi üçün dəhşətli təfərrüatları yayılmağa başladı. Məlum oldu ki, həmin əks-hücum cəhdi nəticəsində Ermənistan ordusunun bir tank polku darmadağın edilib, 800-dən çox hərbçisi məhv olunub. Və həmin uğursuz əks-hücum cəhdindən sonra Ermənistan qüvvələri cəbhənin cənub istiqamətində salamat qalan texnikanı da atıb qaçmağa üz tutdular.

“Lələtəpə”ni geri almaq planı keçmiş Baş qərargah rəisi Movses Akopyana görə Paşinyanın həmin günlərdə Qarabağda olan arvadı Anna Akopyana məxsus idi. Məqsəd isə Paşinyanın təbliğatına yönəlmişdi-yəni o, 2016-cı ildə Serj Sərkisyanın əldən verdiyini geri alır.

Bu gün Paşinyan özü də parlamentdə nəhayət həmin uğursuz əks-həmlə cəhdindən danışıb. Bildirib ki, həmin əməliyyatı hərbçilər hazırlamışdı, qərar da hərbçilər tərəfindən verilmişdi. Paşinyan həmin müzakirələrdə iştirak etdiyini desə də bildirir ki, sadəcə olaraq “moderatorluq” edib, hərbçilərin mövqeyini soruşub. O, “ən yüksək rütbəli hərbçinin” (keçmiş baş qərargah rəisi Onik Qasparyanı nəzərdə tutur,-red.) də mövqeyini soruşduğunu bildirib. Və “çox yaxşı ideyadır” cavabını alıb.

Daha sonra deputatlardan birinin sorğusuna cavab olaraq Paşinyan detalları da açıb və bildirib ki, əməliyyatın planı videorabitə ilə Onik Qasparyanla müzakirə edilmişdi və o da “faktiki olaraq” ideyanı bəyənmişdi. Lakin Paşinyanın sözlərinə görə, planın bütün mənası heç də təkcə “Lələtəpə”ni almaq deyildi, “daha qlobal” vəzifə qarşıya qoyulmuşdu - Cəbrayıla doğru irəliləyən Azərbaycan qoşun hissələrinin əsas qüvvələrlə əlaqəsini kəsmək və onları “meşoka salmaq”. Paşinyan əməliyyat planının “Birinci Qarabağ müharibəsinin tanınmış iştirakçılarından biri tərəfindən” irəli sürüldüyünü (qondarma “dqr müdafiə naziri” olmuş general Samvel Babayan nəzərdə tutulur,-red.) deyib.

Ermənistan baş nazirinin sözlərinə görə, əməliyyatın ilk bir neçə saatı uğurlu olmuşdu, amma daha sonra tank bölmələrindən biri öz döyüş vəzifələrini yerinə yetirmədi. Həmin bölməyə isə “hazırda fəal müxalifət fəaliyyəti ilə məşğul olan yüksək rütbəli hərbçinin oğlu” (keçmiş müdafiə naziri Seyran Ohanyan nəzərdə tutulur,-red.) komandirlik edirdi.

Beləliklə, Paşinyanın dediklərinə əsasən, Ermənistan ordusunun cənub cəbhəsində belini qıran planı Samvel Babayan irəli sürüb, Onik Qasparyan “faktiki dəstəkləyib”, Ohanyanın oğlu isə iflasa uğradıb. O özü isə ali baş komandan olaraq “moderatorluq” edib.

Plan isə ilk baxışdan “dahiyanə” görünə bilərdi-axı birinci Qarabağ müharibəsi ərzində erməni işğalçı qüvvələri məhz bu taktikadan istifadə edərək cənubda Azərbaycan könüllü batalyonlarını və yeni formalaşan ordu bölmələrini mühasirəyə sala bilmişdi. Bəs indi?

İndi isə Azərbaycan generalları həm də birinci müharibənin dərslərini nəzərə alaraq düşmənin özünü “meşoka saldı”. Belə ki, bir neçə günlük şiddətli döyüşlər zamanı Azərbaycan ordusu düşmənin müdafiə xəttini əvvəlcə Füzulinin Alxanlı kəndi istiqamətindən yardı və bir neçə kilometr irəliləyərək düşməni üçüncü müdafiə eşalonuna geri sıxışdırdı. Lakin daha sonra qoşunların irəliləməsi çətin idi - çünki düşmən həmin istiqamətdə yüksəkliklərdə möhkəmlənmişdi və oradan hücum edən qüvvələri intensiv artilleriya atəşinə tuturdu, tank əleyhinə raketlərdən istifadə etməklə texnikanın irəliləməsinin qarşısını ala bilirdi.

Belə olanda Azərbaycan qoşunları Araz çayı sahili boyu düşmənə təzyiqləri artırdı və Cəbrayıla gedən avtomobil yolu üzərində yerləşən erməni mövqelərini darmadağın edərək rayon mərkəzinə doğru irəliləməyə başladı, Füzuli istiqamətində hücum isə nisbətən səngidi. Azərbaycan qoşunları yol boyu irəliləyərək Cəbrayılın bir neçə kəndini işğaldan azad edəndən və rayon mərkəzinə yaxınlaşandan sonra görünür düşməndə belə primitiv plan meydana çıxdı-sağ cinahdan əks hücuma keçərək “Lələtəpə”ni götürmək və oradan Cəbrayıla doğru irəliləyən Azərbaycan qoşunlarını faktiki mühasirə vəziyyətinə salmaq.

Əlbətdə, Azərbaycan ordusunun komandanlığı bu variantı hesablamışdı və düşmənin həmin əks hücumu onu darmadağın etmək üçün əla fürsət yaratdı. Çoxsaylı erməni bölmələri müdafiə mövqelərindən çıxaraq tankların dəstəyi ilə “Lələtəpə”yə tərəf irəliləməyə cəhd edəndə onlara belə şərait yaradıldı, ardınca Azərbaycan ordusunun hazır vəziyyətdə gözləyən artilleriya və reaktiv yaylım atəşi sistemləri düşmənin piyada bölmələrini darmadağın etdi. Onun tanklarını və digər zirehli texnikasını isə həm havadan, həm qurudan dəqiq zərbələrlə sıradan çıxardı. Cəmi bir neçə saat ərzində düşmən döyüş meydanında 800-dən çox meyit qoyub geri qaçmalı oldu, ümumilikdə yaralılarla birlikdə 1500-2000-ə qədər itki verdi. Və erməni generallarının köhnəlmiş sovet hərb taktikasına əsaslanan bu planı tam iflasa uğradı, düşmənin döyüş ruhu xeyli dərəcədə sındı. İndi isə onlar günahı bir-birlərinin üzərinə atmaqla vəziyyətdən çıxmağa çalışırlar

P.S. Virtualaz-ın bu məqaləsində Azərbaycan Ordusunun mükəmməl əks-hücum həmləsi və düşmən qüvvələrinin mühasirəyə salınaraq darmadağın olması haqda məlumata az yer verilib. Bu haqda müharibə vaxtı Ukraynalı hərbi ekspert Podalyakanın şərhini vermişdim. Məsələ deyilən kimi "ermənixana ordusunun cənub cəbhəsində belini qıran planı Samvel Babayan irəli sürüb, Onik Qasparyan “faktiki dəstəkləyib”, Ohanyanın oğlu isə iflasa uğradıb" cümləsi qədər sadə və primitiv deyil. Qismət olarsa, məhz həmin Lələ-təpə əməliyyatı haqda bir daha paylaşım edəcəm.