Maşından dua, seyid şəkli və həmail asanlar – Qoruyur?

Aşqabadın yol polisi avtomobilindən yazı, dua, oyuncaq, həmail, o cümlədən dəvə yunundan hörülmüş «alaca» adlı ənənəvi ip asmış sürücüləri saxlayır və cərimə yazır. Azadlıq Radiosunun türkmən xidməti xəbər verir ki, sürücülərdən bu həmailləri avtomobilin salonundan çıxarmaq və 50 manat (14 dollar) məbləğində cərimə ödəmək tələb edilir. Anonimlik şərti ilə danışan bir Aşqabad sakini radioya bildirib ki, yeni həmail qadağasının tətbiqi haqda xəbər ilk dəfə bir həftə öncə yayılıb: “Bazar günü, təxminən saat 11 radələrində yol polisi əməkdaşı məni saxladı və 3x2 santimetr ölçüsündə olan nəzər həmailini və maşının arxa hissəsindəki 15 santimetrlik oyuncağı avtomobilimdən yığışdırmağı tələb etdi. Polis əməkdaşı xəbərdar etdi ki, bundan sonra maşına buna bənzər əşyaların, habelə «Allah qorusun» tipli yazıların yerləşdirilməsi qadağandır. O mənə 50 manat (14 dollar) məbləğində cərimə yazdı”, – özünü Gəldimurat kimi təqdim edən aşqabadlı sürücü deyir. Sürücülərin sözlərinə görə, polis əməkdaşları avtomobilin salonunda həmail və oyuncaqların asılmasının qayda pozuntusu olduğunu və buna görə cərimə cəzasının qoyulduğunu sübut edən hər hansı rəsmi sənəd təqdim etmirlər. Bununla yanaşı, avtomobil müfəttişliyinin bəzi əməkdaşları bu qadağanı həmin əşyaların yol hərəkətinə törədə biləcəyi «təhlükə» ilə izah edirlər. “Yol polisi əməkdaşları sürücülərə izah edirlər ki, bu əşyalar avtomobillə birlikdə zavodda istehsal edilməyib. Onlar bizə deyirlər ki, bu əşyalar sürücünün və avtomobilin yanından keçən digər sürücülərin diqqətini yayındırır və bu, yol qəzasının baş verməsinə səbəb olur”, – Aşqabaddan olan daha bir sürücü deyir. Sürücülər qeyd edirlər ki, uyğun qurumlar avtomobil sahiblərinə yeni qadağanın tətbiqi ilə bağlı hər hansı rəsmi bildiriş göndərməyib. Onların sözlərinə görə, yerli KİV-lərdə də bu haqda hər hansı məlumat verilməyib.

Nə yol-patrul xidmətindən, nə də Aşqabad şəhər administrasiyasından hər hansı rəsmi açıqlama almaq mümkün olmayıb.

Eyni hal bizim ölkədə də özünü göstərməkdədir. Bəzi insanlar maşınlarında gözmuncuğu, müxtəlif yazılar və dualar olan əşyalar və s. asırlar. Və bunların onları qəzadan, xəta-bəladan qoruyacağına inanırlar. 

Mövzu ilə bağlı “Üç nöqtə”yə açıqlama verən ilahiyyatçı Elşad Miri bildirdi ki, ilk öncə bunu həmin insanların özlərindən soruşmaq lazımdır ki, görəsən, qoruyur, ya yox: “Əgər, həmin əşyaların qoruma özəlliyi olsaydı, bu gün dünyadakı ordular döyüşə gedərkən zireh əvəzinə, elə o gözmuncuqları və sairədən istifadə edərdilər, heç o qədər də əziyyət çəkməzdilər. Bunlar hamısı din adı altında uydurulan məsələlərdir. Yəni, bu, dini əşya deyil. Ümumiyyətlə, dini əşya deyilən anlayış yoxdur, bunları bir biznes halına gətiriblər. İnsanların dini heysiyyatı və hissləri ilə oynayırlar. Amma insanlarımız dini yaxşı öyrənsələr görərlər ki, bunların heç zaman, heç vaxt, heç bir qoruyucu təsiri olmayıb”.

E.Miri qeyd etdi ki, gözmuncuğu bir kənara qalsın, üzərinə “Allah qorusun” yazılan o qədər maşınlar qəza edir: “Bundan o nəticə çıxır ki, sən ora “Allah qorusun” yazdır, sonra get avtoşluq et ki, heç bir şey olmayacaq. Belə şeylər mümkün deyil. Yəni, bunlar hamısı dindən xəbərsiz olmağın və yaxud da dindən sui-istifadə edənlərin formasıdır. Bu gün hansısa ağanın şəkillərini paylayırlar, heykəllərini çıxarırlar... Bunlar da onun başqa bir versiyasıdır. Ya onun, ya da hansısa bir müğənninin şəklini qoydun. Fərqi nədir, nəyi dəyişir? Peyğəmbərimiz özü döyüşə gedən zaman üzərinə üzərlik gəzdirərdi, gözmuncuğu asdırardı yoxsa, zirehmi geyinərdi? Əlbəttə ki, zireh geyinib gedərdi. Heç bir zaman belə şeylərə ümid bağlamamaq lazımdır. Həmin əşyaların istehsalına baxsanız görərsinizz ki, onlar hansı formada və necə hazırlanır. İslam dinində nə gözdəymə, nə cadu, nə də sehr var”.

Psixoloq Rövşən Hümbətov bildirdi ki, xurafat və batil inanclar insanların əşyalara və hadisələrə inamının qeyri-adi gücləməsi nəticəsində əmələ gəlir: “Demək olar ki, hər insanın fərqli növdə batil inancları var və bu inanclar insanın gündəlik yaşantısında ortaya çıxır. İnsan həmin bu inancları yerinə yetirərək rahatlıq tapır və bu hal psixologiyada davranış kompulsiyaları adlanır. Bəzi araşdırmalar nəticəsində məlum olub ki, bu tərz inancları olan insanlar kompleksli və şübhəçi olurlar”.

R.Hümbətov qeyd etdi ki, batil inanclara inam təzyiqə məruz qalan və tənqid edilən insanlarda daha çox rast gəlinir. Hətta, bəzi hallarda bu davranış xəstəlik dərəcəsinə çata bilir: “Məsələn, 13 rəqəmindən çox qorxmaq və onun uğursuzluğuna inanmaq. Amma dərinə gedib araşdırdıqda görürük ki, 13 rəqəminin uğursuzluğu xristianlıqdan gələn bir fenomendir. İsa peyğəmbərin 13 həvarisindən 13-cünün ona xəyanət etməsinə görə 13 rəqəmi xristianlıqda lənətli sayılır. Bunun kimi xurafat və batil inanclar zamanla insanda şübhə və güvənsizlik hissləri yaratmağa başlayır. Çünki reallıqla inanc arasında bir konflikt yaşanır və bu da insanın motivasiyasını aşağı salır. Batil inanclarda diqqət edilməsi lazım olan məqam həmin bu inanışın normada qorunub saxlanmasına fikir verməkdən asılıdır. Xırda səviyyədə olan batil inanc əgər bizim fəaliyyətimizdə əksiklik yaratmırsa o zaman narahat olmağa ehtiyac yoxdur. Yəni, xurafat və batil inanclar bizim neqativ hisslər və davranışlar göstərməyimizə səbəb olmursa, o zaman qorxmağa dəyməz. Ancaq bunları paranoya və həyəcan pozuntusuna çevirməməliyik”. 

Könül Əhmədova