Yol nişanlarının yaranması haqqında bunları bilirdinizmi? - TARİX

İnsan yolları "icad edən" kimi marşrutları göstərmək üçün yol nişanlarına ehtiyac duydu. Bu məqsədlər üçün qədim insanlar bütün vasitələrdən istifadə edirdilər: qırılan budaqlar, ağacların qabığını cızaraq çəkilmiş işarələrlə, yollar boyunca quraşdırılmış müəyyən formalı daşlarla nəyisə ifadə etməyə çalışırdılar. Bu, məlumatverici seçim deyildi və qırılan budağı da həmişə görmək olmurdu. Buna görə də insanlar işarəni mənzərədən necə ayırmaq barədə düşündülər. Beləliklə, heykəllər yol boyunca yerləşdirilməyə başlandı. Məsələn, Yunan hermesləri - Hermes heykəltəraşlıq başı ilə tamamlanan dördguşəli sütunlar (adın mənbəyi burdandır). Sonra, eramızdan əvvəl V əsrdən başlayaraq Hermeslərdə digər personajların başı da görünməyə başladı: Vak, Pan, Faunlar, dövlət xadimləri, filosoflar və başqaları. Yazılar ortaya çıxdıqda daşlarda yazılar yazılmağa, əksər hallarda yaşayış məntəqələrinin adları qoyulmağa başladı.

İndiki yol nişanları sistemi eramızdan əvvəl III əsrdə Qədim Romada hazırlanmışdır. Romanın mərkəzində, böyük imperiyanın hər tərəfinə doğru gedən bütün yollar sayılan Saturn məbədinin yaxınlığında bir qızıl sütun qurulmuşdu. Əhəmiyyətli yollarda romalılar, üzərində Roma forumundan məsafələr haqqında məlumat yazıları yazılmış silindr formalı sütunlar quraşdırmışdılar. Sütunlar sistemi təkcə Roma imperiyasında deyil, bir çox ölkədə, o cümlədən Rusiyada da "verst" sütunları tətbiq edildi, burada ilk addımlar Fedor İvanoviçin sərəncamı ilə Moskvadan Kolomenskiyə gedən yolda quruldu. Sonralar I Pyotrun rəhbərliyi altında “rənglənmiş və rəqəmlər yazılmış "verst" sütunlarının, yol kəsişməsində yazılmış "əllər"in olduğu verstlərin qoyulması haqqında” fərman verildi. Ancaq sütundakı sadə rəqəmlər kifayət deyildi və onlar əlavə məlumatlar yerləşdirməyə başladılar: ərazinin adı, mülklərin sərhədləri, məsafə.

Müasir dövrdə başa düşdüyümüz ilk yol nişanları 1903-cü ildə Fransada meydana gəldi. Yol xəbərdarlıq sisteminə yenidən baxılmasına təkan verən ilk avtomobillərin görünməsi və müvafiq olaraq bu və ya digər yerlərdə qaçılmaz olaraq baş verən qəzalar oldu. Avtomobil at arabasından daha sürətli idi və təhlükə olduqda, dəmiri adi bir at kimi tez əylədə bilmirdilər. Bundan başqa, at - canlıdır, özü də sahibinin qərar verməsini gözləmədən reaksiya verə bilir. Lakin qəzalar olduqca nadir hallarda baş verirdi, onlar nadir olduqları üçün böyük ictimai marağa səbəb oldu. İctimaiyyəti sakitləşdirmək üçün Paris küçələrində üç yol nişanı quraşdırıldı: "sərt eniş", "təhlükəli döngə", "nahamar yol".

Əlbəttə ki, avtomobil nəqliyyatı təkcə Fransada inkişaf etmədi və hər bir ölkə yol hərəkətinin təhlükəsizliyini necə təmin etməyi düşünürdü. Bu problemi müzakirə etmək üçün 1906-cı ildə Avropa ölkələrinin nümayəndələri toplaşaraq "Avtomobil hərəkəti haqqında beynəlxalq konvensiya" hazırladılar. Konvensiya avtomobilin özünə və yolun əsas qaydalarına dair tələbləri müəyyənləşdirdi, dörd yol nişanı da tətbiq edildi: "nahamar yol", "dalğavari yol", "kəsişmə", "dəmir yolu ilə kəsişmə". İşarələr təhlükəli əraziyə 250 metr qalmış qoyulmalı idi. Konvensiya təsdiqləndikdən sonra Rusiyada yol nişanları göründü və xarakterik olaraq avtomobil həvəskarları onlara əhəmiyyət vermirdilər.

Konvensiyaya baxmayaraq, hər bir ölkə öz yol nişanlarını hazırlamağa başladı və bu, təəccüblü deyil: bütün hallar üçün dörd işarə kifayət deyildi. Məsələn, Yaponiya və Çin bir qaydanı ifadə edən bir neçə heroqlif ilə məhdudlaşdı, Avropa ölkələri bütün qaydanı iki yazı əlaməti ilə ifadə etmək imkanından məhrum oldu.

Buna görə də rəmzlar və şəkillərlə ifadə etdilər. SSRİ-də piyada keçidini keçən bir adam icad edildi. Ölkə daxilində işarələrlə hər şey aydın idi, ancaq xaricə gedən bir şəxs xoşagəlməz bir vəziyyətə düşürdü, burada çox sayda işarədən iki-üçü tanış olurdu. Sürücülərin həyatını asanlaşdırmaq üçün 1931-ci ildə Cenevrədə SSRİ, əksər Avropa ölkələri və Yaponiya tərəfindən imzalanan "Yollarda vahidliyin və siqnalın tətbiqi haqqında Konvensiya" qəbul edildi. Baxmayaraq ki, bu yol nişanlarının tam vahidliyinə səbəb olmamışdı. Beləliklə, məsələn, müharibədən əvvəlki dövrdə yol nişanlarının iki sistemi eyni vaxtda işləyirdi: 1931-ci il eyni konvensiya əsasında Avropa və ingilis-amerikan, bunlarda simvollar əvəzinə yazılardan istifadə edilirdi, işarələrin özləri isə kvadrat və ya düzbucaqlı idi.

1949-cu ildə Cenevrədə vahid dünya yol nişanları sistemi, "Yol nişanları və siqnalları haqqında Protokol" yaratmaq üçün başqa bir cəhd edildi. Avropa sistemini əsas götürdülər və Amerika qitəsi ölkələrinin bu sənədi imzalamaqdan imtina etməsi heç də təəccüblü deyildi. 31 il ərzində Konvensiyada 26 yol nişanı vardırsa, yeni protokolda 51 nişan nəzərdə tutulmuşdu: 22 xəbərdarlıq, 18 qadağan, 9 istiqamətləndirici və 2 göstəriş. Yerdə qalanlar əgər hər hansısa vəziyyət nəzərdə tutulmamışdırsa, ölkələr yenidən özlərinə aid bir şey hazırlamaqda azad idilər.

1968-ci ildə Vyanada iki sistem - Amerika və Avropa arasında bir kompromis tapıldı. Yol nişanlarının yaranmasının müasir tarixinin formalaşmasında bu məqam dönüş nöqtəsi oldu. Konvensiyanın imzalanmasında 68 dövlət iştirak etdi.

Amerikalılarla güzəştə getmək üçün avropalılar STOP səkkizguşəli işarəsini qurulmuş sistemə təqdim etdilər. Beynəlxalq sistemdə yeganə mətn elementinə çevrildi. Əvvəlcə birbaşa qırmızı fonda olan ağ hərflərin mütləq ötüb-keçən sürücülərin diqqətini çəkəcəyi başa düşüldü.

Sovet İttifaqında oxşar işarə ГОСТ 10807-71-in rəsmi qüvvəyə minməsindən sonra 1973-cü ildə yollarda göründü. Sənədlərdəki yol rəmzi müasir sürücülər üçün olduqca tanınır.

Ümumiyyətlə, yol hərəkəti qaydaları və yol nişanlarının yaranma tarixi çox maraqlı və ibrətamizdir, bunlardan dünyanın müxtəlif ölkələrinin tarixini öyrənmək üçün istifadə edilə bilər.

Natiq Nazimoğlu

Avto Klub Azərbaycan

https://www.facebook.com/groups/autoclub/